Φορολογικά Κίνητρα Μετασχηματισμών βάσει του Μέρους Δ΄ του Ν. 5162/2024 - Ερμηνευτική Ανάλυση της Ε.2088/10.10.2025

 Ερμηνευτική Ανάλυση της Ε.2088/10.10.2025

Φορολογικά Κίνητρα Μετασχηματισμών βάσει του Μέρους Δ΄ του Ν. 5162/2024

(Α΄ 198 – Ενοποίηση του καθεστώτος μετασχηματισμών και κατάργηση των ν.δ. 1297/1972, ν. 2166/1993, ν. 2578/1998 και άρθρων 52–56 ΚΦΕ)

1. Εισαγωγή

Με τον Ν. 5162/2024, το καθεστώς των φορολογικών κινήτρων για εταιρικούς μετασχηματισμούς ενοποιήθηκε και εκσυγχρονίστηκε πλήρως, αντικαθιστώντας τα διάσπαρτα νομοθετήματα των τελευταίων πενήντα ετών (ν.δ. 1297/1972, ν. 2166/1993, ν. 2578/1998, άρθρα 52-56 ΚΦΕ και άρθρο 61 του Ν. 4438/2016).

Η εγκύκλιος Ε.2088/10.10.2025 της ΑΑΔΕ εκδόθηκε με σκοπό την παροχή ενιαίων οδηγιών για την ορθή και ομοιόμορφη εφαρμογή των διατάξεων του Μέρους Δ΄ του νόμου (άρθρα 47–56, 58–59).
Ο νόμος ενσωματώνει παράλληλα τις διατάξεις της Οδηγίας 2009/133/ΕΚ και εναρμονίζεται με τον Ν. 4601/2019 περί εταιρικών μετασχηματισμών, επιτυγχάνοντας πλήρη ταύτιση φορολογικού και εταιρικού δικαίου.

 2. Σκοπός και φιλοσοφία του νέου πλαισίου

Στόχος του νομοθέτη ήταν:

• Η ουδετερότητα στη φορολόγηση των μετασχηματισμών.
• Η αποφυγή επιβολής φόρου υπεραξίας κατά τον χρόνο του μετασχηματισμού.
• Η μεταφορά αποθεματικών, ζημιών και προβλέψεων στη νέα ή λήπτρια εταιρεία.
• Η ενίσχυση διασυνοριακών συγχωνεύσεων και μετατροπών εντός Ε.Ε.
• Η διεύρυνση των κινήτρων σε εισφορές ατομικών επιχειρήσεων και κοινοπραξιών.

Η εγκύκλιος Ε.2088/2025 καθορίζει τη λειτουργία αυτών των διατάξεων με ενιαίες ερμηνείες, αποσαφηνίζοντας το πεδίο εφαρμογής, τα είδη μετασχηματισμών και τις προϋποθέσεις φορολογικής απαλλαγής.

3. Ανάλυση ανά άρθρο

Άρθρα 47 – 48 – 53: Πεδίο Εφαρμογής και Ορισμοί

3.1 Πεδίο εφαρμογής

Οι διατάξεις του Μέρους Δ΄ του Ν. 5162/2024 εφαρμόζονται σε:

• Συγχωνεύσεις
• Διασπάσεις (ολικές, μερικές, αποσχίσεις κλάδων)
• Ανταλλαγές εταιρικών συμμετοχών
• Μετατροπές εταιρειών

Οι συμμετέχουσες επιχειρήσεις πρέπει να έχουν μία από τις μορφές του άρθρου 2 του Ν. 4601/2019 (Α.Ε., ΕΠΕ, ΙΚΕ, Ο.Ε., Ε.Ε., ετερόρρυθμες κατά μετοχές, κοινοπραξίες άρθρου 293 Ν. 4072/2012, αστικοί συνεταιρισμοί, ευρωπαϊκές εταιρείες SE και SCE).

Η έννοια της ανταλλαγής εταιρικών συμμετοχών (άρθρο 48 περ. θ΄) περιλαμβάνει την απόκτηση συμμετοχών άλλης εταιρείας έναντι έκδοσης ή μεταβίβασης τίτλων, υπό την προϋπόθεση κατοχής τουλάχιστον 50% + 1 των δικαιωμάτων ψήφου.

3.2 Είδη μετασχηματισμών

3.3 Διασυνοριακοί μετασχηματισμοί – Κύριες προϋποθέσεις

1. Ημεδαπή λήπτρια – αλλοδαπή εισφέρουσα (εντός Ε.Ε.)
   Τα εισφερόμενα στοιχεία πρέπει να συνδέονται με δραστηριότητα εντός Ελλάδας.
2. Αλλοδαπή λήπτρια – ημεδαπή εισφέρουσα
   Επιτρέπεται μόνο εφόσον δημιουργείται μόνιμη εγκατάσταση στην Ελλάδα.
3. Με τρίτες χώρες (εκτός Ε.Ε.)
   Δυνατή μόνο αν υπάρχει ΣΑΔΦ ή Σύμβαση Διοικητικής Συνδρομής.
4. Μετατροπές / Μεταφορά έδρας SE ή SCE
   Ρυθμίζονται από το άρθρο 54 – χωρίς λύση της εταιρείας, με διατήρηση νομικής προσωπικότητας.

Άρθρο 49: Αποτίμηση Περιουσιακών Στοιχείων

Η φορολογική βάση των περιουσιακών στοιχείων που εισφέρονται στη λήπτρια εταιρεία παραμένει αμετάβλητη.
Τα στοιχεία ενεργητικού και παθητικού μεταφέρονται με ίδια λογιστική και φορολογική αξία, χωρίς αναπροσαρμογή ή αναγνώριση υπεραξίας.

Άρθρο 50: Φορολόγηση Υπεραξίας

• Η υπεραξία που προκύπτει από τη συγχώνευση, διάσπαση, απόσχιση ή μετατροπή δεν φορολογείται κατά τον χρόνο του μετασχηματισμού.
• Αναγνωρίζεται φορολογική ουδετερότητα, υπό την προϋπόθεση ότι τα εισφερόμενα στοιχεία συνδέονται με την επιχειρηματική δραστηριότητα της λήπτριας.
• Η φορολογική υποχρέωση μετατίθεται στον χρόνο μεταγενέστερης διάθεσης των στοιχείων.
• Για αλλοδαπές εταιρείες εντός Ε.Ε., παρέχεται πίστωση φόρου για φόρους που θα επιβάλλονταν στο κράτος μέλος προέλευσης (άρθρα 9 & 68 ΚΦΕ).

Άρθρο 51: Αποσβέσεις – Μεταφορά Ζημιών – Αποθεματικών

Η λήπτρια εταιρεία:

• συνεχίζει τις φορολογικές αποσβέσεις με βάση τις υφιστάμενες αξίες,
• αναγνωρίζει τις φορολογικές ζημίες που μεταφέρονται,
• μεταφέρει φορολογημένα και αφορολόγητα αποθεματικά, καθώς και προβλέψεις.

Δεν αναγνωρίζονται ζημίες εφόσον ο μετασχηματισμός έχει φοροαποφυγικό χαρακτήρα ή στερείται οικονομικής ουσίας.

Άρθρο 52: Εισφορά Ατομικής Επιχείρησης ή Κοινοπραξίας

Η διάταξη επεκτείνει για πρώτη φορά τα κίνητρα σε φυσικά πρόσωπα που μετατρέπουν την ατομική τους επιχείρηση σε νομική μορφή.
Προϋποθέσεις:

• Εισφέρουσα και λήπτρια είναι φορολογικοί κάτοικοι Ελλάδας.
• Εισφέρεται το σύνολο της επιχειρηματικής δραστηριότητας (όχι τμήμα αυτής).
• Μετά την εισφορά, η ατομική επιχείρηση παύει τη δραστηριότητά της.
• Η αποτίμηση γίνεται σύμφωνα με το άρθρο 17 Ν. 4548/2018 (εισφορές σε είδος).

Άρθρο 53: Διασυνοριακές Συγχωνεύσεις και Διασπάσεις

Το άρθρο εξειδικεύει τα κριτήρια υπαγωγής:

• Στην Ε.Ε., εφαρμόζονται οι αρχές της Οδηγίας 2009/133/ΕΚ.
• Για χώρες εκτός Ε.Ε., απαιτείται ύπαρξη ΣΑΔΦ ή ΣΔΣ.
• Προβλέπεται φορολόγηση υπεραξίας στην Ελλάδα όταν εισφέρεται μόνιμη εγκατάσταση στο εξωτερικό, χωρίς δικαίωμα πίστωσης φόρου (εκτός Ε.Ε.).

Άρθρο 54: Μεταφορά Καταστατικής Έδρας και Διασυνοριακή Μετατροπή

Καλύπτει την περίπτωση μεταφοράς έδρας ευρωπαϊκής εταιρείας (SE) ή ευρωπαϊκής συνεταιριστικής (SCE), καθώς και διασυνοριακής μετατροπής εταιρείας χωρίς λύση ή εκκαθάριση.
Η εταιρεία διατηρεί τη νομική της προσωπικότητα και η φορολογική βάση των περιουσιακών στοιχείων μεταφέρεται αυτούσια.

Άρθρο 55: Φορολόγηση Μετόχων Διαφανών Εταιρειών

Φορολογικός κάτοικος Ελλάδας που κατέχει συμμετοχή σε διαφανή εταιρεία υποβάλλεται σε φόρο για το εισόδημα που αναλογεί στην ελληνική του συμμετοχή, σε περίπτωση διασυνοριακού μετασχηματισμού.

Άρθρο 56: Λοιπές Απαλλαγές – Αντικαταχρηστικός Κανόνας

Το άρθρο καθιερώνει:

• Απαλλαγές από φόρο εισοδήματος, φόρο συγκέντρωσης κεφαλαίου, τέλη χαρτοσήμου και ΦΠΑ, όπου προβλέπεται.
• Ρήτρα κατάχρησης: εάν ο μετασχηματισμός δεν έχει ουσιαστικό οικονομικό σκοπό, η Διοίκηση μπορεί να άρει τα ευεργετήματα.

Άρθρα 58 – 59: Μεταβατικές και Καταργούμενες Διατάξεις

Καταργούνται από την έναρξη ισχύος του Ν. 5162/2024:

• Το ν.δ. 1297/1972,
• Τα άρθρα 1–4 του Ν. 2166/1993,
• Το Κεφάλαιο Α΄ του Ν. 2578/1998,
• Τα άρθρα 52–56 ΚΦΕ,
• Το άρθρο 61 του Ν. 4438/2016.

Οι εκκρεμείς μετασχηματισμοί που είχαν κινηθεί με βάση τα παλαιά καθεστώτα ολοκληρώνονται με το προϊσχύον δίκαιο.

4. Συγκριτικός Πίνακας Παλαιών – Νέων Διατάξεων

 5. Πρακτικές Επισημάνσεις για Εφαρμογή

1. Η επίκληση στο σχέδιο μετασχηματισμού πρέπει να αναφέρει ρητά τον Ν. 4601/2019 και τον Ν. 5162/2024.
2. Δεν επιτρέπεται παράλληλη εφαρμογή άλλων αναπτυξιακών ή φορολογικών κινήτρων (άρθρο 1 §3 Ν. 4935/2022).
3. Οι λογιστικές αξίες μεταφέρονται αυτούσιες — δεν επιτρέπεται αναπροσαρμογή.
4. Η φορολογική ουδετερότητα αίρεται αν διαπιστωθεί καταχρηστικός σκοπός ή τεχνητή μεταβίβαση υπεραξίας.
5. Ισχύουν οι διατάξεις ΕΛΠ για τις λογιστικές εγγραφές και τη συνέχιση των αποσβέσεων.
6. Οι φορολογικές ζημίες μεταφέρονται στη λήπτρια εταιρεία με τα χρονικά όρια του άρθρου 27 ΚΦΕ (5 έτη).

6. Συμπέρασμα

Η Ε.2088/2025 αποτελεί καθοριστική ερμηνευτική οδηγία για την εφαρμογή του νέου, ενιαίου πλαισίου φορολογικών κινήτρων μετασχηματισμών.
Ο Ν. 5162/2024:

• αποκαθιστά τη φορολογική ουδετερότητα,
• παρέχει σταθερό καθεστώς για εγχώριους και διασυνοριακούς μετασχηματισμούς,
• εναρμονίζει πλήρως την Ελλάδα με το ευρωπαϊκό εταιρικό δίκαιο,
• και διευκολύνει συνενώσεις, αναδιαρθρώσεις και μετασχηματισμούς χωρίς φορολογική επιβάρυνση.

Η ουσία της νέας ρύθμισης συνοψίζεται στη φράση:

«Ο μετασχηματισμός δεν πρέπει να τιμωρείται φορολογικά, αλλά να ενθαρρύνεται όταν υπηρετεί επιχειρηματική ουσία και οικονομική συνέπεια.»

Κατεβάστε την απόφαση πατώντας εδώ